Bệnh lý viêm da cơ địa

Ảnh minh họa bệnh viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là gì?

Viêm da cơ địa (trước đây được gọi là chàm thể tạng) là bệnh viêm da mạn tính, ngứa, hay tái phát, có tăng IgE. Bệnh thường xuất hiện ở trẻ em và có thể tồn tại suốt đời.

Dịch tễ

Tỉ lệ bệnh viêm da cơ địa rất cao và khác nhau ở từng quốc gia. Bệnh thường khởi phát sớm ở trẻ nhỏ. Trên thế giới có khoảng 5 – 20% trẻ em bị bệnh này. Bệnh gặp ở cả hai giới. Trong những năm gần đây tỷ lệ bệnh viêm da cơ địa tăng ở cả những nước phát triển và nước đang phát triển.

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Yếu tố môi trường đóng vai trò khởi phát:
- Ô nhiễm môi trường.
- Các dị nguyên có trong bụi nhà, lông súc vật, quần áo, đồ dùng gia đình, …
- Nhiễm khuẩn, đặc biệt là tụ cần vàng.
Yếu tố di truyền: khoảng 60% người lớn bị viêm da cơ địa có con bị bệnh này, nếu cả ba và mẹ cùng bị bệnh thì có thể đến 80% con bị bệnh. Các nhà khoa học đã xác định được một số gen liên quan đến bệnh này, trong đó quan trọng nhất là đột biến gen filaggrin (gen mã hóa cho protein có vai trò liên kết các sợi keratin thượng bì cấu trúc thượng bì dẫn đến tổn thương hàng rào bảo vệ da.
Rối loạn cân bằng đáp ứng miễn dịch gây mất cân bằng đáp ứng miễn dịch Th1 và Th2.

Triệu chứng

Tùy theo lứa tuổi sẽ có các triệu chứng khác nhau
Viêm da cơ địa ở nhũ nhi
Bệnh khởi phát sớm khoảng 2 – 3 tháng sau sinh, thường cấp tính với các đám đỏ da, ngứa, sau đó xuất hiện nhiều mụn nước nông nhỏ như đầu đinh ghim tập trung thành từng đám, dễ vỡ, xuất tiết và đóng vảy tiết, có thể bội nhiễm, hạch lân cận sưng to.
Vị trí hay gặp nhất là hai má, có thể ở da đầu, trán, cổ, thân mình, mặt gấp các chi. Khi trẻ biết bò có thể xuất hiện tổn thương ở đầu gối. Không thấy tổn thương ở vùng tã lót.
Trẻ có thể dị ứng với một số thức ăn như: sữa, hải sản, thịt bò, thịt gà, … Khi không ăn các thức ăn gây dị ứng thì bệnh giảm rõ rệt.
Bệnh hay tái phát, mạn tính và rất nhạy cảm với các yếu tố như: nhiễm trùng, mọc răng, tiêm chủng, thay đổi khí hậu hay môi trường sống.
Hầu hết bệnh sẽ tự khỏi khi trẻ được 18 – 24 tháng.
Viêm da cơ địa ở trẻ em
Thường từ viêm da cơ địa nhũ nhi chuyển sang.
Tổn thương là các sẩn đỏ, vết trợt, da dày, mụn nước khu trú hay lan tỏa cấp tính kèm theo nhiễm khuẩn thứ phát.
Vị trí hay gặp nhất là ở khoeo tay, khoeo chân, mi mắt, hai bên cổ, cẳng tay, ở cổ có sạm da mạng lưới, ít gặp ở mặt duỗi các chi.
Bệnh thường trở nên cấp tính khi trẻ tiếp xúc với lông súc vật, gia cầm, mặc đồ len, …
Nếu tổn thương trên 50% diện tích da, trẻ thường suy dinh dưỡng
Khoảng 50% bệnh sẽ khỏi khi trẻ được 10 tuổi.
Viêm da cơ địa ở thanh thiếu niên và người lớn
Tổn thương là mụn nước, sẩn đỏ dẹt, có vùng da mỏng trên mảng da dày, lichen hóa, ngứa. Vị trí hay gặp là nếp gấp khuỷu, khoeo chân, cổ, rốn, vùng da quanh mắt. Khi bệnh lan tỏa thì vùng nặng nhất là các nếp gấp.
Viêm da lòng bàn tay, lòng bàn chân gặp ở 20 – 80% người bệnh, có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh ở người lớn.
Viêm da quanh mi mắt, chàm ở vú.
Tiến triển mạn tính, ảnh hưởng nhiều bởi các dị nguyên, môi trường, tâm sinh lý.
Các biểu hiện khác của viêm da cơ địa
Khô da (do tăng mất nước qua biểu bì).
Da vảy cá, dày da lòng bàn tay, lòng bàn chân, dày sừng nang lông, lông mi thưa.
Viêm môi bong vảy
Dấu hiệu ở mắt, quanh mắt: mi mắt dưới có thể có hai nếp gấp, tăng sắc tố quanh mắt, viêm kết mạc tái diễn có thể gây lộn mi.
Chứng da vẽ nổi.

Tiến triển và biến chứng

Khoảng 70% trẻ bị viêm da cơ địa sẽ khỏi khi lớn lên. Khoảng 30% còn lại kéo dài dai dẳng.
Khoảng 30 – 50% người bệnh có thể xuất hiện thêm các bệnh dị ứng khác như: viêm mũi dị ứng, hen phế quản.

Chẩn đoán

Dựa vào một trong hai bộ tiêu chuẩn:
- Tiêu chuẩn của Hanifin và Rajka
- Tiêu chuẩn của Anh

Nguyên tắc điều trị

Điều trị tùy theo giai đoạn, mức độ bệnh.
Dùng các sản phẩm chăm sóc da, dưỡng ẩm thường xuyên.
Tư vấn cho người bệnh và thân nhân biết phương pháp điều trị và phòng bệnh.
Các phương pháp điều trị hỗ trợ
Sữa tắm: tắm hàng ngày bằng nước ấm với các sản phẩm làm sạch dịu nhẹ.
Dưỡng ẩm: sử dụng kem dưỡng ẩm phù hợp lứa tuổi và tình trạng bệnh thường xuyên.
Phòng bệnh
Duy trì sữa tắm dưỡng ẩm, kem dưỡng ẩm, tăng cường bôi kem dưỡng ẩm khi thời tiết hanh khô, ít nhất 2 – 3 lần mỗi ngày.
Tắm nước ấm, không quá nóng, không quá lạnh, nhiệt độ dưới 36ºC, ngay sau khi tắm xong bôi thuốc dưỡng ẩm, dưỡng da.
Tránh các yếu tố khởi phát như: giữ cho phòng ngủ thoáng mát, tránh tiếp xúc lông gia súc, gia cầm, len, tránh bụi, giảm stress, nên mặc đồ vải cotton.
Ăn kiêng chỉ áp dụng cho trường hợp bệnh nặng, trẻ nhỏ, khi đã xác định rõ loại thức ăn gây kích thích.
Giáo dục cho người bệnh, thân nhân kiến thức về bệnh, yếu tố khởi động, phương pháp điều trị, lợi ích và nguy cơ.
Tư vấn cho những người có yếu tố gia đình các biện pháp phòng bệnh.