Phong bế thần kinh ngoại biên dưới hướng dẫn siêu âm để phẫu thuật

1. Thế nào là phong bế thần kinh ngoại biên?

Phong bế thần kinh hay gây tê vùng là tiêm thuốc gây tê gần dây thần kinh hoặc nhóm dây thần kinh chi phối vùng cơ thể cần phẫu thuật. Phương pháp này giúp giảm đau kéo dài, trong và sau phẫu thuật, có thể kéo dài từ 2 đến 12 giờ phụ thuộc vào vị trí tiêm và loại thuốc được sử dụng, nếu cần có thể lặp lại.

Phong bế thần kinh có thể được sử dụng trong phẫu thuật vai, xương đòn, cánh tay, khuỷu tay, cẳng tay, cổ tay, bàn tay, ngón tay, khớp gối, cổ chân hoặc bàn chân .và cũng có thể được sử dụng cho một số phẫu thuật ở vùng ngực và bụng. Phong bế thần kinh sẽ thường được thực hiện trước phẫu thuật nhưng cũng có trường hợp được thực hiện sau phẫu thuật để kiểm soát đau cơn đau từ vết thương.

Bác sĩ gây mê sẽ giải thích chi tiết về phương pháp phong bế thần kinh được lựa chọn để phẫu thuật cho bệnh nhân. Trong một số phẫu thuật, phong bế thần kinh sẽ có thể được kết hợp với an thần và/hoặc gây mê toàn thân.

 

2. Các loại phong bế thần kinh

Phong bế thần kinh ngoại biên hiện là phương pháp giảm đau phổ biến cho các phẫu thuật cũng như giảm đau sau mổ ở cả chi trên và chi dưới:

• Phong bế thần kinh đùi, đối với phẫu thuật khớp gối và mặt trước đùi
• Phong bế thần kinh chày hố khoeo, cho phẫu thuật chi dưới hoặc bàn chân
• Phong bế gian cơ bậc thang, cho phẫu thuật vai, xương đòn, cánh tay hoặc khuỷu tay
• Phong bế đám rối thần kinh cánh tay, dành cho phẫu thuật cánh tay, khuỷu tay hoặc bàn tay

 

3. Tại sao nên phong bế thần kinh ngoại biên

Ngoài áp dụng biện pháp gây mê toàn thân khi phẫu thuật thì phương pháp phong bế thần kinh cũng được ưu tiên sử dụng. Trong trường hợp này, bệnh nhân vẫn ở trạng thái tỉnh táo và nhận biết được xung quanh. Nếu dùng kèm thuốc an thần, bệnh nhân sẽ cảm thấy buồn ngủ và thư giãn hơn. Trong quá trình này, bệnh nhân dù không thể quan sát các bước phẫu thuật do bị ngăn cách bởi khăn vô trùng nhưng bệnh nhân có thể trao đổi khi cần với bác sĩ gây mê luôn ở bên theo dõi tình trạng bệnh.

Và sau phẫu thuật, phong bế dây thần kinh cũng có thể áp dụng nhằm giúp bệnh nhân giảm đau từ vết thương do phẫu thuật.

Phong bế thần kinh có hiệu quả giảm đau tốt hơn hắn so với các phương pháp khác, bệnh nhân có thể đi lại sớm hơn và đôi khi có thể thực hiện tập vật lý trị liệu ngay trong ngày đầu sau phẫu thuật.

Giảm đau trong phẫu thuật nhờ phong bế dây thần kinh.

Lợi ích quan trọng chính là bệnh nhân có thể không cần dùng đến các loại thuốc giảm đau mạnh, như morphine. Điều này giúp tránh các tác dụng phụ do các thuốc gây ra như buồn nôn, ngủ gà hay táo bón, và bệnh nhân có thể tỉnh táo hơn.

Những lợi ích nêu trên có thể giúp bệnh nhân rút ngắn thời gian nằm viện, giảm chi phí điều trị.

 

4. Nguy cơ của phong bế thần kinh

Mỗi loại thuốc gây tê đều sẽ có nguy cơ gây tác dụng phụ và biến chứng. Những tác dụng phụ và biến chứng thường chỉ ở mức tạm thời, nhưng một số khác có thể tiềm ẩn một số vấn đề lâu dài.

Tác dụng phụ, biến chứng thường gặp: 

• Đau chỗ tiêm
• Vết bầm (tụ máu) tại và quanh vùng chổ tiêm

Tác dụng phụ, biến chứng ít gặp: 

• Phong bế thất bại (1/100 số trường hợp): cần tiêm thêm thuốc tê hoặc sử dụng phương pháp vô cảm khác
• Tổn thương thần kinh tạm thời (chiếm tỉ lệ 1/100 số trường hợp) sẽ phục hồi trong vài ngày đến vài tháng.
• Quá liều thuốc tê
• Phản ứng dị ứng
• Xẹp phổi (chỉ xảy ra với một số trường hợp phong bế).
• Tổn thương một số cấu trúc xung quanh như dây thần kinh, mạch máu và cơ.

Nguy cơ và biến chứng hiếm gặp: 

• Tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn, rất hiếm gặp (chỉ 1/5000 đến 1/30.000 số trường hợp).
• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng
• Nhiễm trùng ở chỗ tiêm: có thể cần dùng thêm kháng sinh và điều trị chuyên sâu.

 

5. Bệnh nhân có quyền phong bế thần kinh ngoại biên?

Bệnh nhân hoàn toàn có quyền từ chối phong bế thần kinh. Bác sĩ chỉ có nhiệm vụ cung cấp các lựa chọn và đưa ra lời khuyên cho bệnh nhân thực hiện phẫu thuật với phương pháp phong bế thần kinh khi bác sĩ cho là tốt nhất và ít tác dụng phụ nhất.

Nếu bệnh nhân không muốn phong bế thần kinh, bác sĩ sẽ dùng các thuốc nhóm á phiện (các thuốc tương tự như morphin) qua đường tĩnh mạch nhằm kiểm soát đau trong và sau phẫu thuật. Loại thuốc này sẽ có tác dụng phụ và khả năng hiệu quả chưa hẳn tốt hơn phong bế thần kinh.

 

6. Có phải bệnh nhân nào cũng có thể phong bế thần kinh?

Không phải bệnh nhân nào cũng có thể áp dụng phương pháp phong bế thần kinh. Ở một số trường hợp bệnh nhân mắc các chứng bệnh sau sẽ không thể phong bế thần kinh.

• Bệnh nhân đang dùng thuốc làm loãng máu, ví dụ warfarin;
• Có vấn đề về đông máu;
• Dị ứng với thuốc tê;
• Người bệnh có nhiễm trùng tại chỗ thực hiện phong bế;
• Có vấn đề trong lần phong bế thần kinh trước đây.

Không phải bệnh nhân nào cũng có thể áp dụng phương pháp phong bế thần kinh.

 

7. Phong bế thần kinh được thực hiện như thế nào?

Bác sĩ chuyên môn sẽ thực hiện phong bế thần kinh ở khu tiền phẫu trước khi tiến hành phẫu thuật cho bệnh nhân. Điều này để đảm bảo bệnh nhân được phong bế thần kinh ở một nơi yên tĩnh, an toàn trước khi được chuyển đến phòng phẫu thuật. Phẫu thuật cũng chỉ được tiến hành khi bệnh nhân và bác sĩ gây mê chắc chắn vùng phẫu thuật đã được phong bế hoàn toàn.

Phong bế thần kinh chủ yếu sẽ được thực hiện dưới sự hướng dẫn của siêu âm. Đây là kỹ thuật hiện đại nhất cho phép bác sĩ có thể nhìn thấy hướng kim và tiêm thuốc tê theo theo hướng dẫn siêu âm..

Người bệnh sẽ được đặt một ống thông vào tĩnh mạch ở cánh tay để truyền dịch, sau đó vùng da ở chỗ chích sẽ được tiêm thuốc gây tê. Máy siêu âm được dùng nhằm định vị dây thần kinh cần phong bế;

Đôi khi bác sĩ gây mê cũng sử dụng một thiết bị cầm tay nhỏ gọi là máy kích thích thần kinh. Máy này sẽ truyền các xung điện có cường độ thấp dưới da của bệnh nhân để xác định chính xác vị trí của dây thần kinh. Các tín hiệu dẫn truyền này có thể làm co giật cơ, tạo cảm giác châm chích nhưng không gây đau.

 

8. Bệnh nhân sẽ cảm thấy như thế nào nếu phong bế thần kinh?

Người bệnh sẽ có cảm giác rát buốt ngắn trong giai đoạn tiêm thuốc tê vào da. Sau đó, sẽ có cảm giác luồn kim, nhưng thường không quá khó chịu khi đưa kim tiêm và ố́ng thông nhỏ vào. Đôi khi, bệnh nhân có cảm giác như điện giật. Khi gặp tình trạng này, bệnh nhân cần thông báo ngay cho bác sĩ gây mê. Bác sĩ có thể hỏi vị trí mà bệnh nhân có cảm giác đó. Khi được tiêm thuốc gây tê, một cảm giác ấm và tê rần sẽ dần xuất hiện. Nhìn chung, hầu hết người bệnh đều không cảm thấy khó chịu mà chỉ thấy hơi khác thường. Vùng phong bế thần kinh có cảm giác tê, châm chích hoặc hơi nặng khi phương pháp phong bế thần kinh bắt đầu có tác dụng. Một số bệnh nhân có thể vẫn có cảm giác ở vùng phong bế, đặc biệt là khi bắt đầu phẫu thuật nhưng sẽ không cảm thấy đau.

Khi phong bế thần kinh, bệnh nhân sẽ không có cảm giác ở vùng được phong bế, vì vậy bệnh nhân cần cẩn thận để không bị tổn thương. Vì sự an toàn, bệnh nhân cần:

• Chú ý để không làm tổn thương hoặc va chạm vào vùng đã gây tê vì bệnh nhân không cảm thấy đau.
• Không đặt những thứ quá nóng hoặc quá lạnh lên vùng đã gây tê vì có thể gây bỏng.
• Nếu “chân bị yếu”, không nên đi lại mà không có người trợ giúp.

Điều quan trọng và cần thiết là phải dùng thuốc giảm đau mà bác sĩ gây mê đã kê đơn ngay sau khi bệnh nhân bắt đầu có cảm giác trở lại, vì lúc này phong bế thần kinh đã bắt đầu hết tác dụng.

Có thể bạn quan tâm:

• Bệnh tay chân miệng và những kiến thức cần biết để bảo vệ trẻ
• Đậu mùa khỉ: những thông tin cần biết và cách phòng ngừa

Bác sĩ CKI Hồ Văn Y

Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Đồng Tháp