Viêm loét dạ dày do vi khuẩn HP

Mời quý vị và các bạn cùng lắng nghe Bác sĩ CKI Trần Văn Chinh (chuyên gia trị Viêm loét dạ dày tại Bệnh viện Tâm Trí Đồng Tháp) chia sẻ về chủ đề Viêm loét dạ dày do vi khuẩn HP, được phát thanh trực tiếp trên Đài phát thanh Đồng Tháp.

Vi khuẩn HP  (Helicobacter Pylori) là loại vi khuẩn sống ở lớp nhầy niêm mạc dạ dày và sản sinh một loại enzym phá hủy thànhlà một loại xoắn khuẩn phổ biến trong niêm mạc dạ dày, là nguyên nhân gây ra các bệnh dạ dày như viêm loét dạ dày – tá tràng, ngoài ra vi khuẩn HP còn là tác nhân hàng đầu gây bệnh ung thư dạ dày (theo WHO).

Vi khuẩn HP có nhiều trong nước bọt, trong mảng cao răng, trong niêm mạc dạ dày của người bệnh nên rất dễ lây từ người bệnh sang người lành thông qua đường tiêu hóa.
Do thói quen ăn uống của người Việt Nam như ăn chung một bát nước chấm, dùng đũa của mình gắp thức ăn cho người khác để bày tỏ sự hiếu khách, dùng chung một chén rượu, … nên tỷ lệ nhiễm vi khuẩn HP ở Việt Nam rất cao (khoảng 70% dân số).

Tại Việt Nam, 70% dân số hiện nay mắc vi khuẩn HP. Theo một nghiên cứu mới công bố, tại Hà Nội, cứ 1.000 người có tới 700 trường hợp nhiễm vi khuẩn HP. Còn tại TP.HCM có tới 90% người bị viêm dạ dày có xuất hiện loại vi khuẩn này. Thực tế thì 50% dân số thế giới bị nhiễm HP, trong số đó chỉ có một số người nhiễm HP sẽ tiến triển thành bệnh loét dạ dày - tá tràng và cũng có không ít trường hợp tiến triển thành ung thư dạ dày.

TÁC HẠI CỦA VI KHUẨN HP CHO DẠ DÀY:

– Viêm cấp tính niêm mạc dạ dày: Phần lớn bệnh nhân khi mới nhiễm HP không có triệu chứng, chỉ có một số ít người trong giai đoạn nhiễm cấp tính có biểu hiện lâm sàng như: đầy bụng, buồn nôn, chán ăn.

– Viêm mạn tính niêm mạc dạ dày: Sau giai đoạn viêm cấp có triệu chứng hoặc không có triệu chứng, lâu dài sẽ gây viêm mạn tính. 

– Loét dạ dày tá tràng: Loét dạ dày thường gặp ở người trên 40 tuổi, vị trí ổ loét hay gặp ở phía bờ cong nhỏ, đặc biệt là vùng nối giữa thân vị và hang vị. Loét tá tràng hay gặp ở độ tuổi từ 20-50 tuổi, vị trí ổ loét thường gặp tại phần đầu tá tràng hay còn gọi là hành tá tràng. Loét dạ dày tá tràng hay gây biến chứng chảy máu, chảy máu có thể xuất hiện và tái phát nhiều lần.

– Ung thư dạ dày: Nhiễm khuẩn HP gây ra tình trạng viêm mạn tính tại niêm mạc dạ dày. Viêm mạn tính lâu ngày làm giảm và mất các tuyến bình thường của dạ dày thay thế vào đó là tổ chức xơ hay còn gọi là viêm teo, niêm mạc bình thường được thay thế bằng biểu mô niêm mạc ruột hay còn gọi là dị sản ruột. Tình trạng viêm teo niêm mạc dạ dày và dị sản ruột gặp khoảng 50% số trường hợp bị nhiễm HP. Chính tình trạng viêm teo mạn tính nặng và dị sản ruột lan tỏa dẫn tới xuất hiện ung thư dạ dày.

Vì vậy, bị đau dạ dày mà phát hiện có vi khuẩn HP thì cần điều trị sớm để giảm nguy cơ ung thư dạ dày.

ĐƯỜNG LÂY NHIỄM

Để tránh lây nhiễm cho những người thân trong gia đình, chúng ta cần hiểu rõ những đường lây của vi khuẩn HP. Dưới đây là những con đường dễ lây nhiễm vi khuẩn HP.

Lây qua đường miệng - miệng: Vi khuẩn HP được tìm thấy trong nước bọt, cao răng, khoang miệng của người bệnh. Do đó chúng được lây truyền từ người này qua người khác khi dùng chung bàn chải đánh răng, dùng chung chén đũa, muỗng, hôn trực tiếp, mẹ nhai mớm cơm cho con.

Lây qua đường phân - miệng: Vi khuẩn HP được đào thải qua đường phân của người bệnh, nên lây nhiễm khi vệ sinh tay không sạch sẽ khi đi tiêu và trước khi ăn, hoặc có thể nhiễm qua trung gian của côn trùng như ruồi, gián, chuột...

Lây qua đường dạ dày - miệng: Người có vi khuẩn HP trong dạ dày, khi bị trào ngược hoặc ợ chua có thể đẩy vi khuẩn lên trên miệng cùng với dịch dạ dày.

Lây qua đường dạ dày - dạ dày: Đây là đường lây nhiễm rất quan trọng bởi lây nhiễm trong quá trình người bệnh làm nội soi tại các cơ sở y tế. Khi nội soi dạ dày cho người bệnh có vi khuẩn HP, nếu vệ sinh đầu dò không đủ sạch, vi khuẩn HP sẽ lây nhiễm sang người lành.

TRIỆU CHỨNG

Người bị nhiễm vi khuẩn HP thường không có triệu chứng đặc trưng, chỉ tới khi bị đau dạ dày với những biểu hiện khác nhau thì vi khuẩn HP mới được phát hiện. Tuy nhiên, nếu nhận thấy các dấu hiệu và biểu hiện bệnh của dạ dày - tá tràng thì phải kiểm tra vi khuẩn HP qua nội soi dạ dày, vì loại vi khuẩn này là nguyên nhân gây chính gây bệnh.

Thế nhưng cũng không phải tất cả người nhiễm HP đều phát bệnh dạ dày vì cơ thể của một số người có khả năng kháng lại tác hại của vi khuẩn HP. Theo thống kê, khoảng 50% dân số thế giới nhiễm HP, nhưng chỉ có khoảng 10% trong số đó có bệnh lý về dạ dày - tá tràng và 1 - 3% bị ung thư dạ dày.

Tuy nhiên, có một số dấu hiệu báo hiệu tình trạng nhiễm vi khuẩn HP như đau hoặc bỏng rát vùng bụng trên, đau bụng tăng lên khi đói, buồn nôn, ngay cả khi không có thức ăn trong bụng, nôn khan, nôn buổi sáng sớm, chán ăn, ợ chua, đầy bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân, thiếu máu thiếu sắt không rõ nguyên nhân.

Mặt khác, còn có một số yếu tố làm gia tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn, như sống trong điều kiện đông đúc như gia đình hoặc cộng đồng đông người thì nguy cơ nhiễm HP cao hơn; sử dụng nguồn nước không đảm bảo vệ sinh cũng là yếu tố làm gia tăng nguy cơ nhiễm HP. Người dân ở các nước đang phát triển, sống trong môi trường đông đúc, điều kiện vệ sinh kém thì nguy cơ bị nhiễm HP cao hơn; sống chung với người bị nhiễm vi khuẩn HP cũng có nguy cơ bị lây nhiễm HP từ người đó.

NHỮNG BỆNH LÝ DẠ DÀY

Nhiễm vi khuẩn HP sẽ gây ra những bệnh lý ở dạ dày như:

Loét dạ dày tá tràng: Vi khuẩn HP làm tổn thương lớp chất nhầy bảo vệ dạ dày, tá tràng do đó tạo điều kiện cho axít tấn công niêm mạc dạ dày tạo ra vết loét và có khoảng 10% người bệnh có HP dương tính bị loét dạ dày.

Thủng dạ dày: Vi khuẩn HP tồn tại trong ổ loét lâu ngày có thể ăn thủng lớp niêm mạc, thanh mạc dạ dày và xuyên qua lớp cơ gây thủng dạ dày.

Viêm dạ dày - tá tràng: Vi khuẩn HP kích thích lớp niêm mạc tế bào gây xung huyết, viêm niêm mạc gây ra tình trạng viêm ở dạ dày - tá tràng.

ĐIỀU TRỊ

Để điều trị vi khuẩn HP, hiện nay các bác sĩ chuyên khoa sử dụng phác đồ điều trị mà trong đó có ít nhất 2 loại kháng sinh cùng với thuốc giảm tiết axít dạ dày, có thể kèm theo muối Bismuth. Tuy nhiên, hiện nay tỷ lệ HP kháng thuốc đang gia tăng nhanh chóng, chính vì thế các nhà khoa học luôn phải tìm ra các loại kháng sinh mới đặc hiệu hơn trên vi khuẩn HP.

Ngoài ra, các biện pháp kết hợp mới nhằm làm gia tăng hiệu quả vừa diệt HP vừa phòng ngừa lây nhiễm, tái nhiễm HP là hướng quan tâm hàng đầu hiện nay của y học.

Để điều trị vi khuẩn HP (+) hiệu quả, ngoài việc dùng thuốc thường xuyên liên tục còn cần thực hiện 5 điều sau:

1.    Ăn chín với đồ dùng cá nhân riêng như chén, đũa, muỗng, ly. Ăn thức ăn dễ tiêu, giảm mỡ béo, không ăn chua, cay, không ăn thức ăn nguội hoặc thức ăn quá nóng và khô, khi ăn phải nhai chậm, nhai kỹ.

2.    Ăn đúng giờ, tránh để đói hoặc no quá.

3.    Kiêng rượu, bia, cà phê, thuốc lá, giảm stress… Tránh thuốc uống có ảnh hưởng đến dạ dày như thuốc vitamin C, axít folic điều trị thiếu máu, các thuốc dạng sủi bọt, thuốc giảm đau kháng viêm và corticoide.

4.    Chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá sức, căng thẳng lo âu kéo dài, phiền muộn quá đáng, không thức khuya.

5.    Phải dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ vì có thuốc phải uống trước bữa ăn, có thuốc uống sau ăn mới phát huy tác dụng, uống thuốc phải đủ liều lượng, đủ thời gian, không được thấy hết đau tự ý ngưng thuốc.

Thời gian điều trị trung bình khoảng 6 tuần. Người bệnh tuyệt đối không được tự điều trị. Hiện nay vi trùng này kháng thuốc rất nhiều do việc tùy tiện mua thuốc để trị, do đó dễ gây kháng thuốc gây nên sự thất bại trong điều trị.

Sau thời gian dùng đủ thuốc, bắt buộc phải ngưng thuốc hai tuần kiểm tra lại để xác định xem vi khuẩn HP đã hết chưa, mới đánh giá kết quả chính xác. Nếu vi trùng âm tính, tức không còn trong dạ dày thì mới chắc chắn khỏi bệnh.

Nếu khi điều trị viêm dạ dày chưa ngưng thuốc thì không được thử ngay, vì như thế sẽ không chính xác. Và sau khi lành bệnh, để tránh tái phát, bệnh nhân nên thực hiện nghiêm túc các chỉ định điều trị ở trên, hạn chế dùng các chất, các thuốc gây ảnh hưởng dạ dày. Đặc biệt cần kiểm tra xem trong gia đình có ai nhiễm HP không, vì họ có thể là nguồn lây làm bệnh tái phát.

PHÒNG BỆNH NHƯ THẾ NÀO?

Để phòng ngừa nhiễm vi khuẩn HP, chúng ta cần hiểu được những con đường lây nhiễm chính của chúng, có như thế mới chủ động phòng ngừa cho bản thân và gia đình, gồm các biện pháp sau:

-  Không dùng chung dụng cụ ăn uống trong gia đình như chung chén nước chấm, gắp thức ăn cho nhau

- Cẩn thận khi ăn uống tại các hàng quán ven đường vì vệ sinh dụng cụ ăn uống rất kém không loại bỏ hết được vi khuẩn HP.

Thói quen ăn chung chén nước chấm, dùng đũa của mình gắp thức ăn cho người khác... góp phần lây lan HP.

- Diệt trừ ruồi muỗi, giữ gìn vệ sinh chén đũa sạch sẽ, ngâm các dụng cụ ăn uống dùng chung trong gia đình trong nước sôi.

- Không hôn trẻ, không cho trẻ ăn bằng cách nhai đút mớm.

- Tránh thói quen trộn thức ăn của trẻ nhỏ bằng đũa của mình trong bữa cơm gia đình.

- Các vật nuôi như chó mèo cũng được xác định là nguồn lây nhiễm vi khuẩn HP. Vì vậy cần có những biện pháp vệ sinh sạch sẽ cho vật nuôi.

- Hạn chế ăn các loại đồ ăn sống như rau sống, gỏi và các loại thức ăn lên men như mắm tôm, mắm ruốc, vì đa số loại thực phẩm này không được vệ sinh sạch sẽ, dễ gây các bệnh đường tiêu hóa, trong đó có nhiễm vi khuẩn Helicobacter pilori.